01 Chương 1 - Cái nhìn mới
Chương 1
Cái
nhìn mới
Qua bao thế
hệ hàng triệu người tôn sùng tên Đức Giêsu, nhưng có mấy ai hiểu ngài. Số người
cố gắng thực hành những gì ngài muốn lại càng ít hơn. Lời của ngài bị bóp méo
và được giải thích trăm ngàn cách. Tên của ngài bị lạm dụng để bênh vực cho tội
ác, để dọa dẫm trẻ con, để thúc đẩy dân chúng hăng say làm điều ác. Đức Giêsu được
kính trọng và tôn thờ vì những gì ngài không muốn hơn là những gì ngài muốn.
Mỉa mai hơn nữa là một số điều ngài cực lực chống đối trong xã hội của ngài thì
lại được quật khởi, giảng dạy và truyền bá khắp thế giới - dưới danh hiệu của
ngài!
Người ta không
thể hoàn toàn nhận ra Đức Giêsu trong hiện tượng tôn giáo vĩ đại của thế giới
Tây phương gọi là Kitô giáo. Ngài còn là cái gì hơn là một vị sáng lập một
trong các tôn giáo lớn. Ngài cao cả hơn Kitô giáo, ngài phán xét mọi sự làm vì
danh ngài. Kitô giáo cũng không thể giữ độc quyền Giêsu, vì ngài thuộc về tất
cả nhân loại.
Như vậy có
phải là ai (người Kitô hay không Kitô) cũng được tự do giải thích Giêsu theo
đường lối của mình và uốn nắn Giêsu theo sở thích chăng? Thực ra rất dễ dàng
dùng Giêsu cho mục đích riêng của mình - tốt hay xấu. Tuy nhiên Giêsu là một
nhân vật lịch sử rất xác tín về những điều ngài tin - và sẵn sàng chết cho
chúng. Phải chăng chúng ta (tin hay không tin) chẳng có cách nào để cho Giêsu
một cơ hội, chỉ một cơ hội nữa thôi, để ngài nói về ngài sao?
Để làm thế,
chúng ta phải gạt qua một bên những ý tưởng sẵn có về ngài. Đừng nghĩ ngài là
Vị cứu tinh hay là Đấng cứu thế, là một người tốt và lương thiện. Chúng ta phải
gạt qua một bên những hình ảnh đã có về ngài, những hình ảnh bảo thủ hay cấp
tiến, đạo đức hay trí thức, để lắng nghe ngài với một tâm hồn cởi mở.
Chúng ta có
thể nói về Đức Giêsu mà không cần đến giả định nào về ngài cả, nhưng lại không
thể nói về ngài mà không dựa vào một giả định nào. Chúng ta phải chọn một vị
trí nào đó để nhìn sự vật nếu muốn hiểu nó. Chẳng hạn chúng ta có thể thưởng
thức một tác phẩm nghệ thuật mà không cần đến một giả định nào về nó, nhưng
không thể không nhìn nó từ một vị trí nào đó. Chúng ta có thể nhìn nó ở khía
cạnh này hay khía cạnh kia, nhưng không thể nào nhìn nó mà không chọn một khía
cạnh nào để nhìn. Điều này cũng đúng với lịch sử. Chúng ta không thể nhìn dĩ
vảng mà không nhìn từ vị trí chúng ta đang đứng. «Cái nhìn khách quan về lịch sử không phải là diễn lại dĩ vãng như đã
xảy ra, nhưng là nhìn dĩ vãng trong ánh sáng của hiện tại». Muốn có cái
nhìn khách quan về lịch sử mà không chọn một khía cạnh để nhìn thì chỉ là một
ảo tưởng!
Tuy nhiên
cũng có cái nhìn tốt đẹp hơn cái nhìn khác. Cái nhìn của mỗi thời đại không có
giá trị và xác thực như nhau. Một tác phẩm nghệ thuật có thể nhìn rõ ở khía
cạnh này hơn ở khía cạnh kia. Cũng vậy, một dữ kiện kịch sử có thể nhìn rõ ràng
hơn từ khía cạnh của thời đại này hơn thời đại kia. Thực ra chúng ta không có
quyền lựa chọn trong vấn đề này, bởi vì khía cạnh chúng ta có là do hoàn cảnh
lịch sử tạo nên. Nếu chúng ta không có một cái nhìn quang minh về Đức Giêsu từ
vị trí của hiện tại, thì chúng ta cũng không thể nào có một cái nhìn quang minh
nào về ngài cả.
Một vị trí
hiện tại không nhất thiết tốt đẹp hơn một vị trí trong quá khứ. Dẫu vậy, cũng
có khi hoàn cảnh hiện tại lại rất giống hoàn cảnh quá khứ. Vì thế, mặc dù bị
chia cách bởi thời gian, chúng ta cũng có thể nhìn một hoàn cảnh quá khứ một
cách rõ ràng hơn những thế hệ trước. Điều này rất đúng khi chúng ta bàn về Đức
Giêsu Nadarét.
Dĩ nhiên điều
này không thể giả định, nhưng phải khám phá ra. Chúng ta cũng không thể giả
định rằng Đức Giêsu sẽ giải quyết mọi vấn đề của chúng ta. Chúng ta chỉ có thể
nhìn ngài từ vị trí của thời đại này với một tâm hồn cởi mở.
Như vậy, khởi
điểm của chúng ta là hoàn cảnh hiện tại. Thời đại của chúng ta có những vấn đề
sinh tử, không phải chỉ cho một số cá nhân, một số quốc gia, sắc tộc và một số
nền văn minh, nhưng là những vấn đề sinh tử cho toàn thể nhân loại. Chúng ta biết
là có những vấn đề đang đe dọa sự sống còn của hành tinh này. Hơn nữa, thời đại
này cũng đang lo sợ không thể giải quyết các vấn đề này được và không ai có đủ
khả năng để ngăn chận chúng ta lao đầu vào việc hủy diệt toàn thể nhân loại.
Vấn đề thứ
nhất là bom đạn. Đột nhiên chúng ta thấy mình đang sống trong một thế giới có
khả năng tự hủy diệt - bằng một cái nút bấm. Vận mạng chúng ta đang nằm trong
tay những người đứng trước cái nút bấm ấy. Có thể tin họ được không? Cảm giác
bấp bênh càng lúc càng rõ rệt làm cho chúng ta lo âu và sống bất ổn. Thế hệ trẻ
lớn lên trong bán thập kỳ 50 và thập kỳ 60 chỉ biết có thế giới bấp bênh này,
tất cảm thấy lạc hướng. Những hành động chống đối, nhạc kích động, ma túy, tóc
dài và kiếp sống bừa bãi là triệu chứng của cảm giác bất ổn do bom đạn gây nên.
Ngày nay hình
như người ta ít lo âu về bom nguyên tử. Một phần là do sự hoà hoãn giữa các
cường quốc, nhưng một phần cũng vì người ta quá quen đi với sợ hãi. Dẫu vậy
chúng ta không thể sống trong an bình mãi. Giờ đây chúng ta lại phải đương đầu
với những đe doạ mới, những đe dọa có thể hủy diệt chúng ta một cách chắc chắn
và không thể tránh được, chúng còn hơn chiến tranh nguyên tử, đó là dân số gia
tăng đột ngột, các tài nguyên thiên nhiên và thực phẩm giảm sút, môi sinh bị uế
nhiễm và bạo động gia tăng.
Một trong
những vấn đề trên cũng đủ đe dọa tương lai của chúng ta, còn nói chi đến tất cả
cùng xảy ra một lúc!
Có nhiều cách
để trình bày sự gia tăng dân số trên quả đất hiện tại với tỷ lệ 80 triệu người
mỗi năm. Có nhiều bản ước lượng về số lượng than đá, dầu, khí đốt và nước uống
còn đủ dùng bao lâu. Xem ra một số tài nguyên thiên nhiên này sẽ cạn đi trong
thế hệ của chúng ta. Sa mạc cũng từ từ lan rộng khi đất đai bị xoi mòn và rừng
rú bị phá hủy. Nội tờ New York
Hơn nữa trong
những năm gần đây chúng ta được biết sông, biển và khí trời cũng bị ô nhiễm
trầm trọng. Có những thị xã dân chúng chết vì khí trời ô nhiễm. Các nhà môi
trường học cho biết nếu không có những thay đổi cấp tốc thì loài người sẽ bị
hủy diệt do chính mức tiến của mình.
Không cần
phải thổi phồng những tai họạ trên, vì cũng có cách giải quyết chúng. Nhưng
muốn giải quyết thì phải thay đổi tận gốc và toàn diện về giá trị, thái độ, tâm
tư và mức sống của nhiều người, nhất là những người sống ở các quốc gia giàu
có. Nhưng hình như không thể nào thay đổi họ được.
Chúng ta có
thể hoạt động tích cực để duy trì những tài nguyên của quả đất trong khi tìm
năng lượng khác để thay thế. Nhưng liệu người ta có chịu mất nguồn lợi và bỏ ra
phí tổn không? Để giảm bớt tốn kém chuyên chở và ô nhiễm quả đất, mỗi người
trong chúng ta đang có mức sống cao có thể tình nguyện cắt giảm những nhu cầu
không chính yếu - như phung phí giấy tờ. Một mức sống thấp hơn không có nghĩa
là kém giá trị hơn, thực ra nó càng làm gia tăng giá trị đời sống. Nhưng làm
sao có thể tìm đâu ra tài nguyên để kích động thay đổi nơi nhiều người trong
chúng ta?
Xem ra rất
khó mà thuyết phục con người cắt giảm phung phí để bảo vệ cho tương lai của họ.
Còn nói chi đến việc bảo họ hy sinh cho người khác. Càng không thể được khi bảo
họ phải hy sinh cho những người chưa sinh ra!
Đàng khác,
thế giới cũng đang có rất nhiều người, cả nam lẫn nữ, đang quan tâm đến những
vấn đề nói trên và sẵn sàng trợ lực cho. Nhưng họ làm được gì? Từng cá nhân hay
từng nhóm cá nhân làm được gì? Chúng ta không đương đầu với người nhưng với
những động lực vô tình của các hệ thống với động lực riêng của chúng. Chúng ta
đã bao lần nghe những tiếng kêu thất vọng: «Chúng
ta không chống lại được hệ thống.»
Đấy chính là
căn bản của vấn đề. Chúng ta đã xây dựng một hệ thống chính trị và kinh tế toàn
diện trên một số giả định và giá trị, và giờ đây chúng ta mới bắt đầu thấy hệ
thống này không những phản tác dụng mà còn đưa chúng ta đến bờ vực thẳm và trở
thành chủ ông của chúng ta. Xem ra không ai có thể thay đổi hay quản chế nó
được. Cái khám phá hải hùng nhất là không có ai cầm lái, và cái guồng máy vô
tình mà chúng ta đã thiết kế chắc chắn sẽ đưa chúng ta đến hủy diệt.
Hệ thống này
đã không được thiết kế để ứng phó với tình trạng dân số gia tăng đột ngột. Tỉ
dụ không có một guồng máy chính trị nào để giúp dân số ở những quốc gia đông
nghẹt người như Banglađét đến định cư ở những quốc gia ít dân cư như Úc Đại
Lợi. Điều này không thể có được khi hệ thống chính trị xây dựng trên quốc gia
tính.
Về mặt kinh
tế thì hệ thống này một trật tạo nên giàu có và nghèo khổ. Người giàu thì giàu
hơn, còn người nghèo thì nghèo hơn. Các quốc gia nghèo càng cố đạt tiêu chuẩn
phát triển kinh tế theo hệ thống thì lại càng nghèo hơn và kém mở mang hơn. Kẻ
có của thì làm ra thêm, và họ càng làm ra thêm thì người không có đủ để cạnh
tranh lại càng nghèo thêm. Đó là cái vòng oan nghiệt mà người nghèo luôn luôn
là kẻ thua thiệt. Hơn một tỉ người - nghĩa là một trong năm người trên thế
giới- phải nhịn đói ít lâu trong năm vì mùa màng không tốt. Họ cũng thiếu nước
uống, thiếu giáo dục sơ cấp và y tế căn bản. Hàng trăm triệu người sinh ra
trong thế giới này phải đói khổ dày xéo do kém dinh dưỡng và nghèo khổ. Chỉ có
Thiên Chúa mới biết bao nhiêu người phải chết đói. Thật là kinh hãi khi nghĩ
đến tình cảnh hiện tại - đó là chưa nói đến tương lai.
Hệ thống kinh
tế không được thiết kế để giải quyết những vấn đề nói trên. Nó có thể tạo nên
giàu có, nhưng không có khả năng để phân phối đồng đều những nhu cầu căn bản,
bởi vì nó chỉ nhắm làm lợi chứ không nhắm phục vụ nhân loại. Con người chỉ được
quan tâm đến, khi sự thịnh vượng của họ tạo nên lợi tức lớn hơn. Cái hệ thống
này như một con quái vật đang ngấu nghiến con người để làm lợi.
Tệ hơn nữa,
hình như hệ thống này còn đòi hỏi hơn và dùng vũ lực để tự bảo vệ. Ngoài thủ
đoạn bạo động về công lý, đàn áp và bốc lột, chúng ta đang chứng kiến nhiều
chính phủ quân sự được thành lập trên thế giới. Không cần phải đi đến các quốc
gia thuộc Đệ Tam Thế Giới mới hiểu được tại sao chỉ có chính phủ quân sự mới
bảo vệ được hệ thống này. Nhiều người chống lại hệ thống và họ đã dùng đến bạo
động hay doạ sẽ dùng bạo động. Bạo động ở các cơ sở đưa đến bạo động cách mạng.
Bạo động cách mạng lại gia tăng bạo động cơ sở như cảnh sát an ninh, giam giữ
không phiên toà, tra tấn, chính phủ quân sự, giết người vì lý do chính trị-
điều này lại làm ngòi cho bạo động cách mạng. Nếu không có một biện pháp nào để
giải quyết các vấn đề kia (dân số, nghèo đói, ô nhiễm, phí phạm, lạm phát và
tài nguyên gia giảm), hệ thống này sẽ đưa chúng ta đến «bạo động theo đường xoắn ốc» như lời Helder Camara, và cuối cùng
đến hành động tàn sát lẫn nhau.
Thổi phồng
những vấn đề này ví lý do ý thức hệ thì không ích lợi gì. Tuy nhiên chúng ta
không thể lờ chúng đi hay tranh luận suông. Cái tầm mức to lớn, phức tạp và nan
giải của vấn đề này mỗi ngày càng rõ rệt thêm. Hình ảnh tương lai còn hãi hùng
hơn hình ảnh địa ngục của dĩ vãng. Dù nghĩ cách nào đi nữa thì tình cảnh hiện
tại sẽ đưa đến một địa ngục trần gian.
Những tôn
giáo có tổ chức cũng không giúp gì lắm cho khủng hoảng hiện tại, mà có khi còn
làm cho tệ hơn. Loại tôn giáo chỉ chú trọng vào một thế giới siêu nhiên mà quên
đi tương lai của thế giới này và toàn thể nhân loại, thì chỉ đưa ra một lối
thoát còn làm cho những vấn đề của chúng ta trở thành khó khăn hơn.
‘Hãy thành
thực’ là một giải đáp lành mạnh và cứu độ cho lịch sử hiện tại. Tại sao phải chỉ
chú trọng vẻ bên ngoài hay giữ thể diện trong khi mọi sự chung quanh chúng ta
có thể đi đến sụp đổ? Trước sự thật này ai còn ôm ấp những cái nhỏ nhen quá khứ
của giáo đường hay giới trí thức?
Đứng trước
khủng hoảng của thế giới hiện tại chúng ta không còn nhẫn nại với những người
náo nức với những cái nhỏ nhen và vô bổ, với những người lang thang vui đùa
trong khi nhà cháy. Viễn tượng một tai hoạ chưa từng thấy cũng đủ để thức tỉnh
chúng ta.
Đức Giêsu
cũng đã đương đầu một vấn đề tương tự - tuy ở mức độ bé nhỏ hơn. Ngài sống
trong giai đoạn hình như tận thế sắp đến. Tuy bất đồng ý kiến về ngày tận thế
sẽ xảy ra cách nào, lúc nào và tại sao, nhưng nhiều người Do thái thời bấy giờ
tin rằng thế giới đang đến ngày tận cùng. Trong bối cảnh của tai ương này cũng
như sự hiểu biết của ngài, Đức Giêsu ra đi thi hành sứ mạng của mình. Với một
trí óc dồi dào tưởng tượng, con người này đã nhìn thấy lối thoát, và còn hơn
một lối thoát, ngài tìm thấy con đường giải phóng toàn diện và thoả mãn cho
nhân loại.
Chúng ta cũng
đang trực diện một tương lai hãi hùng tương tự. Nói đây không phải chỉ để chúng
ta thông cảm nỗi quan tâm của Đức Giêsu về tai hoạ sắp đến trong thời đại của
ngài, nhưng để nhận thấy lối giải quyết của ngài cũng rất thích ứng cho chúng
ta. Tuy nhiên chúng ta cũng không dám nói ngài có giải đáp cho mọi vấn đề, hoặc
chúng ta có những câu giải đáp đó. Chúng ta cũng không cho là những nhận thức
của ngài sẽ không thích hạp và nên lờ chúng đi. Tình cảnh của chúng ta rất trầm
trọng, vì thế phải làm đủ mọi cách để tìm lối thoát.
Nếu mối quan
tâm của Đức Giêsu về ‘ngày tận thế’ là một vấn đề khó khăn đối với các học giả
Kinh thánh ở thế hệ trước, thì bây giờ chính vấn đề đó lại hấp dẫn đối với
chúng ta. Điều này xem ra hơi mỉa mai! Thực ra hoàn cảnh lịch sử hiện tại lại
cho chúng ta một viễn cảnh mới về Đức Giêsu thành Nadarét.
Comments
Post a Comment